Kæmi til þess að ríkisstjórn Íslands sæktist eftir inngöngu í Evrópusambandið yrði ekki hægt að ljúka umsóknarferlinu nema allir stjórnarflokkarnir styddu heilshugar þá ákvörðun að ganga í sambandið og hefðu þingmeirihluta að baki sér fyrir henni fyrir utan stuðning þjóðarinnar. Ekki einungis í upphafi heldur allt til loka ferlisins enda þyrfti að taka ákvarðanir tengdar umsókninni jafnt og þétt á meðan á því stæði. Án þess yrði auk þess farið gegn þingræðisreglunni.
Textinn hér að ofan er óbein tilvitnun í skrif Þorsteins Pálssonar, fyrrverandi sendiherra, í Fréttablaðinu þegar misheppnuð umsókn ríkisstjórnar Samfylkingarinnar og Vinstrihreyfingarinnar – græns framboðs um inngöngu í Evrópusambandið var í gangi. Þorsteinn fjallaði ítrekað í pistlum sínum í blaðinu um það að ríkisstjórn, sem ekki væri samstíga um það að gengið yrði í sambandið, gæti einfaldlega ekki staðið að slíkri umsókn ef hún ætti að skila tilætluðum árangri.
Tilefni skrifa Þorsteins, sem hefur lengi talað fyrir inngöngu í Evrópusambandið og óhætt er að kalla guðföður Viðreisnar, var sú staðreynd að á meðan Samfylkingin var hlynnt því að ganga í sambandið voru Vinstri grænir það ekki. Fyrir vikið var engin samstaða í stjórninni þegar til dæmis þurfti að samþykkja lokun einstakra kafla umsóknarferlisins á fundum hennar. Þannig voru til að mynda ítrekað gerðir hinir ýmsu fyrirvarar í þeim efnum af hálfu tiltekinna ráðherra.
„Frá upphafi hefur verið ljóst að andstaða VG við aðild að ESB myndi veikja samningsstöðu Íslands. Eftir því sem nær dregur efnislegum viðræðum verður þetta vandamál skýrara,“ ritaði Þorsteinn til dæmis í Fréttablaðið 23. október 2010 og enn fremur: „Viðræður af þessu tagi lúta sömu lögmálum og aðrir samningar. Ákvarðanir þarf að taka jafnt og þétt eftir því sem þeim vindur fram.“ Þann 20. nóvember sama ár ritaði hann síðan um þetta sama viðfangsefni:
„Sú pólitíska tvöfeldni VG að greiða atkvæði með aðildarumsókn en vera jafnframt á móti aðild veikir stöðu Íslands í samningaviðræðum. Hún útilokar jafnframt að unnt verði að ljúka samningnum nema fleiri flokkar verði þá tilbúnir til að axla ábyrgð á niðurstöðunni. Ástæðan er sú að það er andstætt þingræðisreglunni að utanríkisráðherra undirriti samning ef meirihluti þingmanna styður ekki efni hans.“ Þá ritaði Þorsteinn enn fremur 15. janúar 2011:
„Veruleikinn er sá að báðir stjórnarflokkarnir þurfa að gangast undir sameiginlega ábyrgð á samningaferlinu öllu. Aðrir kostir eru að hætta við eða slíta samstarfinu.“ Hið sama kom efnislega fram í gögnum frá sambandinu sjálfu í tengslum við umsókn Samfylkingarinnar og Vinstri grænna á sínum tíma þar sem lýst var áhyggjum af því að flokkarnir væru ekki samstíga í málinu. Flokkar andvígir inngöngu í Evrópusambandið gætu þannig ekki staðið að slíkri umsókn.
Hjörtur J. Guðmundsson
sagnfræðingur og alþjóðastjórnmálafræðingur
(Ljósmynd: Stjórnarráðshúsið. Eigandi: Hjörtur J. Guðmundsson)