Tal um að Ísland þurfi að taka upp evruna sem gjaldmiðil er meðal annars áhugavert í ljósi þess að einungis eitt af hinum norrænu ríkjunum fjórum hefur gert það, Finnland, á meðan hin þrjú hafa afþakkað hana. Þannig hafa bæði Danir og Svíar hafnað evrunni í þjóðaratkvæði og Norðmenn hafa hafnað inngöngu í Evrópusambandið með sama hætti og þar með um leið evrunni. Hins vegar tók Finnland upp evruna án þess að það væri borið undir finnsku þjóðina.
Danir fengu þannig undanþágu frá því að taka upp evruna í stað dönsku krónunnar eftir að hafa hafnað Maastricht-sáttmála Evrópusambandsins í þjóðaratkvæðagreiðslu árið 1992. Árið eftir var þeim hins vegar gert að kjósa aftur um sáttmálann en að þessu sinni með fjórum undanþágum sem þeir samþykktu. Þar á meðal frá evrunni, eða réttara sagt myntbandalagi sambandsins. Danskir kjósendur höfnuðu evrunni síðan í annað sinn í þjóðaratkvæði árið 2000.
Taldar eru allar líkur á því miðað við niðurstöður skoðanakannana á sínum tíma að evrunni hefði verið hafnað af kjósendum í Þýzkaland hefðu þeir fengið að segja álit sitt á þeirri ákvörðun að fórna þýzka markinu fyrir hana. „Ég vissi að ég gæti aldrei unnið þjóðaratkvæði hér í Þýzkalandi. Við hefðum tapað sérhverri atkvæðagreiðslu um evruna,“ sagði Helmut Kohl, sem var kanzlari Þýzkalands þegar þýzk stjórnvöld samþykktu að taka upp evruna, í viðtali árið 2002.
Meira en fjórðungur ríkja Evrópusambandsins hefur ekki tekið upp evruna þrátt fyrir að ríkin séu öll fyrir utan Danmörku lagalega skuldbundin til þess og verið árum og jafnvel áratugum saman. Í flestum tilfellum vegna þess að þau hafa einfaldlega ekki viljað það. Vitanlega er áhugavert í ljósi áherzlu hérlendra Evrópusambandsinna á inngöngu í sambandið, einkum og sér í lagi til þess að geta tekið upp evruna, að ríki sem þegar eru innan þess kæri sig ekki um hana.
Hjörtur J. Guðmundsson
sagnfræðingur og alþjóðastjórnmálafræðingur
(Ljósmynd: Kaupmannahöfn. Eigandi: Hjörtur J. Guðmundsson)