Meðal þess sem Samfylkingin lagði áherzlu á í aðdraganda þingkosninganna í lok nóvember var að lækka yrði verðbólguna. Verðbólgu sem er að miklu leyti á ábyrgð flokksins sjálfs. Helzta ástæða verðbólgunnar hefur þannig verið skortur á húsnæði. Einkum og sér í lagi á höfuðborgarsvæðinu þar sem Reykjavík vegur vegna stærðar sinnar langþyngst en borgin hefur sem kunnugt er um árabil verið undir stjórn Samfylkingarinnar og er enn. Hefur meirihlutinn í borginni beinlínis beitt sér gegn því að byggt yrði nógu mikið af húsnæði til þess að anna eftirspurn. Mikið hefur vantað upp á í þeim efnum.
Húsnæðisskortinn má þannig ekki sízt rekja til samkomulags sveitarfélaganna á höfuðborgarsvæðinu frá 2015 um vaxtarmörk svæðisins sem kemur í veg fyrir vöxt þess umfram það sem þar er kveðið á um en forsendur samkomulagsins voru stórlega vanmetnar miðað við fólksfjöldaþróunina síðan. Meirihlutinn í borgarstjórn undanfarin ár hefur hafnað því að hvikað verði frá samkomulaginu og einungis viljað horfa til þéttingar byggðar sem mun aldrei leysa nema brot vandans. Allt of lítið er þannig hægt að byggja á þéttingarreitum og slíkar íbúðir eru iðulega byggðar þar sem fasteignaverð er mjög hátt.
Hin helzta ástæðan fyrir verðbólgunni hér á landi, þó hún vegi minna í dag en áður, hefur verið innflutt verðbólga. Fyrst og fremst frá ríkjum innan Evrópusambandsins enda mest flutt inn af vörum þaðan og hingað til lands. Verðbólga jókst innan sambandsins einkum vegna glórulausra ákvarðana evrópskra ráðamanna í orkumálum sem leiddi til þess að ríki þess urðu háð Rússlandi í þeim efnum og síðan til stóraukins orkukostnaðar í ríkjum þess þegar loks var tekið á þeim málum. Þar með hærri framleiðslukostnaðar innan sambandsins og loks hærra vöruverðs sem síðan skilaði sér hingað til lands.
Fyrir vikið er ljóst að verðbólgan hefur að miklu leyti verið annars vegar í boði meirihlutans í borgarstjórn Reykjavíkur, þá fyrst og fremst Samfylkingarinnar í ljósi forystuhlutverks hennar í þeim efnum um langt árabil, og hins vegar Evrópusambandsins. Meirihlutarnir undir forystu flokksins hefðu fyrir margt löngu getað gripið til árangursríkra aðgerða til þess að bregðast við aukinni verðbólgu með því einfaldlega að anna eftirspurn eftir húsnæði. Þess í stað hefur verið stuðlað að gríðarlegri hækkun fasteignaverðs og þar með hærri fasteignasköttum en samt tekizt að setja fjárhag borgarinnar í uppnám.
Hjörtur J. Guðmundsson
sagnfræðingur og alþjóðastjórnmálafræðingur
(Ljósmynd: Kristrún Frostadóttir, forsætisráðherra og formaður Samfylkingarinnar, og Ursula von der Leyen, forseti framkvæmdastjórnar Evrópusambandsins. Eigandi: © European Union, 2025, CC BY 4.0)