Markmið samrunaþróunarinnar innan Evrópusambandsins allt frá upphafi hefur verið að til yrði að lokum sambandsríki. Til að mynda kom þannig fram í Schuman-ávarpinu svonefnda árið 1950, sem markaði upphaf samrunans innan sambandsins og forvera þess, að fyrsta skrefið í þeim efnum væri að koma kola- og stálframleiðslu Evrópuríkja undir eina yfirþjóðlega stjórn. Lokaskrefið væri hins vegar sem fyrr segir að til yrði evrópskt sambandsríki (e. European federation).
„Ríkisstjórn Frakka stingur upp á að frönsk og þýsk framleiðsla á kolum og stáli verði sett undir sameiginlega æðstu stjórn […] Sameiginleg kola- og stálframleiðsla mun umsvifalaust skapa sameiginlega forsendu fyrir efnahagslegri uppbyggingu, fyrsta skrefið í átt að evrópsku sambandsríki,“ segir þannig til að mynda í sögubókinni Frelsi og velferð. Saga 20. aldar II sem þýdd er úr norsku og gefin út af Menntamálastofnun þar sem þýddur er umræddur texti úr Schuman-yfirlýsingunni.
Tekin hafa verið sífellt fleiri skref í þá átt allar götur síðan. Nú síðast var meðal annars lögð áherzla á áframhaldandi þróun Evrópusambandsins í átt að sambandsríki í stjórnarsáttmála núverandi ríkisstjórnar Þýzkalands. Nánast hefur verið leitun að pólitískum forystumönnum innan sambandsins og ríkja þess á undanförnum árum og áratugum sem ekki hafa verið yfirlýstir stuðningsmenn lokamarkmiðsins. Þar á meðal allir forsetar framkvæmdastjórnar þess síðustu áratugi.
Til dæmis er innri markaður Evrópusambandsins hugsaður sem innanlandsmarkaður sambandsríkisins fyrirhugaða og evran gjaldmiðill þess. Forystumenn innan sambandsins hafa ekki verið feimnir við að segja það upphátt. Hið sama á við um það að framkvæmdastjórn Evrópusambandsins sé hugsuð sem ríkisstjórn sambandsríksins, þing sambandsins sem löggjafarþingið og ráðherraráðið sem efri deild þess. Fleiri einkenni ríkis hafa síðan jafnt og þétt bæzt við í gegnum tíðina.
Talsvert aðra sögu er hins vegar að segja af forystumönnum hérlendra Evrópusambandssinna sem ljóslega hafa alls ekki viljað ræða lokamarkmiðið. Þeir lofa gjarnan Schumann-ávarpið á degi Evrópusambandsins 9. maí en skauta algerlega fram hjá orðum ávarpsins um sambandsríkið. Engu að síður má ljóst vera þeir séu vel meðvitaðir um markmiðið og fyrir vikið má gera ráð fyrir því að þeir séu enn fremur hlynntir því og að Ísland verði hluti hins fyrirhugaða sambandsríkis.
Hjörtur J. Guðmundsson
sagnfræðingur og alþjóðastjórnmálafræðingur
(Ljósmynd: Höfuðstöðvar framkvæmdastjórnar Evrópusambandsins. Eigandi: almathias)